بررسی طرح شاخص قیمت کالاهای صادراتی و شاخص قیمت کالاهای وارداتی

در نظام آمار اقتصادی، چهار نوع شاخص قیمت اصلی وجود دارد که این شاخص ها عبارت اند از: شاخص قیمت مصرف کننده (cpi)۱، شاخص قیمت تولید کننده (ppi)۲، شاخص قیمت صادرات (xpi)۳ و شاخص قیمت واردات (mpi)۴. شاخص های مذکور در تمامی جوامع دنیا شناخته شده اند و در ارزیابی عملکرد اقتصاد کلان به دقت مورد توجه قرار می گیرند. شاخص های قیمت ضمن آن که نما گرهای مستقیم قدرت خرید پول در انواع معاملات و سایر جریان های کالاها و خدمات هستند، در تعدیل متغیرهای اسمی کالاها و خدمات تولیدی، مصرفی و تجاری به کار گرفته می شوند تا امکان سنجش های واقعی را فراهم سازند. در نتیجه، این شاخص ها در طرح و اجرای سیاست های اقتصادی دولت ابزار مهمی به شمار می آیند، علاوه بر آن برای اطلاع رسانی در مورد تصمیم گیری های اقتصادی در بخش خصوصی، بسیار سودمند هستند. این شاخص ها صرفاً مجموعه ای از شاخص های قیمت غیر مرتبط نیستند، بلکه دیدگاهی یکپارچه و منسجم از تحولات قیمت در عرصه های تولید، مصرف و معاملات بین المللی کالاها و خدمات ارائه می دهند. در نظام آمارهای قیمت، شاخص قیمت کالاهای صادراتی و وارداتی برای مقاصد متعددی به کار گرفته می شود. شاخص قیمت کالاهای صادراتی، روند تغییرات قیمت محصولات عرضه شده به خارج کشور و شاخص قیمت کالاهای وارداتی، روند تغییرات قیمت محصولات عرضه شده به داخل کشور را طی دوره ی زمانی مشخص نشان می دهد. از آنجا که قیمت کالاهای صادراتی و وارداتی یکی از مهم ترین عوامل اثرگذار بر میزان مبادلات خارجی کشورها و نیز یکی از عوامل تعیین کننده ی رابطه ی مبادله، رابطه ی میان قیمت کالاهای صادراتی و قیمت کالاهای وارداتی، که می توان آن را از تقسیم شاخص بهای کالاهای صادراتی به شاخص بهای کالاهای وارداتی به دست آورد، است، تغییرات آن از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل بسیاری از کشورها به ویژه کشور هایی که دارای مراکز آماری سازمان یافته می باشند از سال ها قبل اقدام به تهیه ی این شاخص نموده اند. مرکز آمار ایران طرح شاخص قیمت کالاهای صادراتی را به روش نمونه گیری از سال 1380 اجرا کرد و تا سال 1392 اجرای این طرح ادامه یافت ولی به دلایلی از جمله ریزش مکرر کارگاه های نمونه و عدم وجود اطلاع قیمتی برای برخی از اقلام و تحت تأثیر قرار گرفتن صادرات برخی اقلام در شرایط خاص اقتصادی کشور مثل عدم صدور مجوز برای صادرات گوسفند زنده در مقاطعی خاص و... اجرای طرح مذکور معوق شد. همچنین، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران از سال 1380 تا سال 1386 اقدام به تهیه و انتشار شاخص قیمت کالاهای وارداتی نموده است، اما از سال 1386 به بعد از انتشار این شاخص خودداری و کلیه ی نتایج این شاخص را از وب سایت رسمی خود برداشته است.